Jednym z głównych nurtów w malarstwie, rzeźbie i grafice XX w. jest abstrakcjonizm. Stawiał on sobie za cel całkiem przeciwstawne założenia niż dotychczasowa sztuka. Tworzył dzieła nie odzwierciedlające natury i nie wykazujące żadnych doń podobieństw. Synonimami sztuki abstrakcyjnej są nazwy: sztuka niefiguratywna, nieprzedstawiająca, bezprzedmiotowa. Artyści tworzący obrazy abstrakcje czy prezentujący inne formy wyrazu uważają, że samo uporządkowanie form, barw, linii, brył itp jest celem sztuki, a dzieło abstrakcyjne poza samym sobą niczego ze świata widzialnego nie musi pokazywać, opisywać czy naśladować. Sztuka ta dąży po prostu do stworzenia własnego, odrębnego i autonomicznego świata układów, barw i form. Stała się ona ostatnim ogniwem długiego procesu rozwoju sztuki europejskiej drugiej połowy XIX wieku.
Pierwszym świadomym twórcą abstrakcyjnym był rosyjski malarz Wasilij Kadinsky, który swoją „Akwarelą abstrakcyjną” dał w zasadzie początek sztuce abstrakcyjnej. Jednak jej przejawów można się doszukać już prędzej w malarstwie H. van de Veldego (pastel Abstrakcja, ok. 1893) i kompozycjach M. Čiurlionisa z ok. 1905. W sztuce tej wyróżnia się dwa główne nurty. Abstrakcja geometryczna dominowała w XX-leciu międzywojennym. Wywodziła się ona z kubizmu, który to kładł nacisk na racjonalna konstrukcję i funkcje poznawcze. Do nurtu tego zalicza się m.in.: neoplastycyzm, suprematyzm, konstruktywizm, puryzm, unizm, op art i inne. Po II wojnie światowej dominował nurt abstrakcji organicznej ekspresjonistycznej, kolorystycznej i lirycznej, wywodzący się z impresjonizmu, ekspresjonizmu i fowizmu. Kładł on nacisk na ekspresję osobowości artysty i posługiwał się takimi formami jak organicyzm, amorfizm, kaligrafia. Do nurtu tego należą na przykład orfizm, action painting, informel i taszyzm.
W Polsce sztukę abstrakcyjną uprawiali artyści związani z awangardowymi ugrupowaniami artystycznym Blok, Praesens i artyści rewolucyjni. Pierwsza stała wystawa na świecie otwarta została w 1925 w Hanowerze, a druga w muzeum w Łodzi w 1931 roku z inicjatywy „artystów rewolucyjnych”. Po 1945 sztuka abstrakcyjna w Polsce rozwijała się w sposób zbliżony do Zachodu i USA, przejmując z pewnym opóźnieniem najnowsze zjawiska artystyczne. Pojawiać się wtedy zaczęli nowi młodsi artyści jak np. Kantor czy Wróblewski. W okresie nasilenia realizmu socjalistycznego nastąpiło znaczne zahamowanie rozwoju tendencji abstrakcjonistycznych w Polsce, natomiast po 1955 nastąpił jej gwałtowny rozkwit.
Do najważniejszych polskich malarzy abstrakcjonistów należą m.in. M. Bogusz, T. Brzozowski, S. Gierowski, Z. Gostomski, T. Kantor, A. Lenica, A. Marczyński, K. Mikulski, J. Maziarska, J. Skarżyński. Rzeźby abstrakcyjne tworzyli np. K. Jarnuszkiewicz, A. Pawłowski, A. Szapocznikow i S. Ślesińska.
W XX wieku obrazy abstrakcyjne traciły kilkakrotnie swoją siłę oddziaływania na rzecz sztuki przedstawiającej. Mimo wszystko jednak wracała ona w łaski aż do schyłku XX wieku kiedy to stanęła ostatecznie w defensywie na rzecz innych form sztuki.
